شیر توپی :
نوعی شیر ربع-گرد است که عضو مسدودکننده جریان آن به صورت یک کره سوراخ دار است که حول یک محور عمودی نسبت به جهت جریان سیال دوران می‌نماید. وقتی سوراخ در راستای جریان قرار بگیرد شیر باز بوده و وقتی سوراخ عمود بر مسیر جریان قرار بگیرد شیر بسته می‌شود. وقتی دسته شیر در راستای مسیر قرار داشته باشد نشانگر باز بودن شیر و وقتی دسته آن عمود بر مسیر جریان باشد نشانگر بسته بودن شیر میباشد.
این شیرها بسیار بادوام بوده و حتی پس از استفاده نکردن طولانی بسیار قابل اطمینان هستند. این خواص باعث شده که این شیرها در بسیاری از کاربردها بر شیرهای نوع دروازه ای و کروی پیشی بگیرند. خواص عالی شیرهای توپی باعث شده این شیرها در کاربردهای گسترده صنعتی راه پیدا کنند و برای فشارهایی تا ۱۰۰۰ بار و دماهایی تا ۴۰۰ درجه سلسیوس مورد استفاده قرار گیرند. یکی از عیوب شیرهای توپی این است که می‌توانند سیال را در محفظه میانی به دام بیاندازند و اگر این سیال تخلیه نگردد می‌تواند در یخبندان باعث ترک خوردن بدنه گردد.
در کاربردهای کرایوژنیک و کاربردهایی که احتمال انبساط گاز محبوس در محفظه میانی وجود دارد یک سوراخ ونت (سوراخ تخلیه هوا) بر روی بدنه تعبیه میگردد.
استفاده طولانی مدت از این شیرها برای کاربردهای تنظیم جریان صحیح نمی‌باشد، چرا که باعث خوردگی توپی و در نتیجه ایجاد نشتی داخلی در شیر میگردد.
توپی این شیرها معمولاً از چند نوع فلز مختلف ساخته می شوند. به همین دلیل نشیمنگاه ها از مواد نرمی مانند تفلون ساخته می شوند. استفاده از این مواد باعث بالا رفتن کیفیت آب بندی می شود.
شیرهای توپی با توجه به کاربرد و مورد مصرف متفاوت در انواع مختلفی ساخته و عرضه میشوند :
– شیر های توپی که از بدنه یک تکه تشکیل شده اند و شامل ساختمانی یکپارچه میباشند.
– شیرهای توپی که از بدنه دو تکه تشکیل شده اند و شامل دوقسمت BODY و BODY CONNECTOR میباشند.
– شیرهای توپی که از بدنه سه تکه تشکیل شده اند و دارای یک قسمت BODY و دو قسمت آن BODY CONNECTOR میباشد که یکی برای قسمت چپ شیر و دیگری برای سمت راست میباشد.
مزایای شیر توپی
1- بدلیل ساختمان ساده این نوع شیر تعمیر و نگهداری آسان تر و کم هزینه تری نسبت به سایر شیرآلات صنعتی دارد.
2- بسیار از شیرآلات صنعتی مشابه سبکتر میباشد و نصب آن بسیار ساده میباشد.
3- در حالت باز بودن شیر به صورت کامل جریان سیال یکنواخت بوده و در حالت بسته نیز به صورت کامل جریان سیال قطع میگردد.
4- در شیرتوپی افت فشاری تقریبا برابر با صفر خواهیم داشت.
5 – قابلیت استفاده در حالت نیمه باز 1/4
6 – در این نوع شیر نیازی به سیستم روانکاری وجود نخواهد داشت.
دسته بندی شیر توپی از نظر ساختمان ظاهری بدنه
- تمام جوش (Welded Body)
- ورود از بالا (Tap Body)
- ورود از پایین (End Entry)
- بدنه چند تکه (Split Body)