اکچویتور پنوماتیک که با نام عملگر بادی نیز شناخته می‌شوند، دستگاه‌هایی هستند که از هوای فشرده برای تولید حرکت استفاده می‌کنند.
اکچویتور پنوماتیکی دارای یک پیستون یا یک دیافراگم است که توان مورد نیاز حرکت را ایجاد می‌کند. این اکچویتورها با نگه داشتن هوای فشرده شده در قسمت بالایی سیلندر اجازه می‌دهند تا پیستون یا دیافراگم به کمک فشار زیاد هوا محور یک شیر را حرکت دهد یا در شیرهای کنترل باعث چرخش یک عضو شود. شیرها معمولا به فشار اندکی برای عملکرد خود نیاز دارند و در نهایت نیروی ورودی را دو تا سه برابر می‌کنند.
هرچه اندازه‌ی پیستون اکچویتورهای پنوماتیکی بزرگتر باشد، فشار خروجی اکچویتور نیز می‌تواند بیشتر باشد. اگرچه داشتن پیستون بزرگتر برای زمانی که ذخیره‌ی هوا کم باشد نیز مناسب است. چرا که با نیروی ورودی کمتر، خروجی بیشتری خواهد داشت.
عملگر پنوماتیکی یا بادی
رایج‌ترین نوع عملگرها در صنعت، عملگر پنوماتیکی یا بادی است. عملگر بادی به علت قیمت پایین و منبع انرژی پاک آن، یعنی هوای فشرده شده، نظر صنعت‌کاران زیادی را به خود جلب کرده است. از طرفی هزینه‌ی نگهداری و تعمیرات این سیستم‌ها اندک است. البته این عملگرها نقاط ضعفی نیز دارند. برای مثال نفوذ ذرات ریز به داخل اکچویتور می‌تواند باعث خوردگی قطعات آن شود.
انواع اکچویتورهای پنوماتیکی
انواع مختلفی از اکچویتورهای پنوماتیکی وجود دارند که هرکدام از آن‌ها برای عملکرد خاصی طراحی شده‌اند.
ساده ترین نوع
ساده‌ترین نوع اکچویتورها، به صورت کاملا مکانیکی کار می‌کنند. در سیستم‌هایی با پیچیدگی نسبتا بیشتر، حرکت خطی در یک جهت تولید می‌شود. پرکاربردترین نوع اکچویتورها که در صنایع مختلف کاربرد دارد. اکچویتور پنوماتیکی است که منبع تغذیه‌ی آن برق است و به صورت الکتریکی کار می‌کند که در این صورت اکچویتور می‌تواند ۲ نوع عملکرد یک طرفه یا ۲ طرفه داشته باشد.
انواع اکچویتورهای پنوماتیکی به شرح زیر است؛
اکچویتور خطی دوار (Round Line)
این اکچویتورها سیلندرهایی غیر قابل تعمیر هستند. این محصول با ماندگاری بالا و طول عمر زیادش شناخته می‌شود. این عملگرها از لحاظ اقتصادی بسیار به صرفه هستند و در اندازه‌های گوناگونی یافت می‌شوند.
اکچویتور NFPA
عملگرهای NFPA قابل ترمیم و بادوام هستند. این اکچویتورها همانند اکچویتورهای خطی دوار در اندازه‌های گوناگون ساخته می‌شوند. همچنین کاربر می‌تواند طول تکانه را برای این عملگرها تنظیم کند.
اکچویتور پنوماتیک متراکم
این اکچویتورها که با نام عملگرهای مسطح نیز شناخته می‌شوند برای شرایطی که فضای نصب محدود است بسیار مناسب هستند. آن‌ها به شکل‌های دایره‌ای و مربعی ساخته می‌شوند.
اکچویتور جداول هوا با مقطع باریک
این اکچویتورها که از دقت بالایی برخوردارند، دارای یک ریل با قابلیت چرخش هستند. دقت این عملگرها با توجه به بار اولیه افزایش می‌یابد.
اکچویتور دو منفذه
این اکچویتورها دارای اختلاف سطح بین دو منفذ خود هستند که باعث می‌شود قطعه بتواند نیروی وارده را به خوبی تحمل کند. با توجه به این اختلاف سطح، این عملگر می‌تواند حد بار جانبی بالایی را نیز تحمل کند.
اکچویتورهای چرخشی
این نوع خاص از اکچویتورها به علت تولید حرکت چرخشی یا گشتاور پیچشی بسیار مورد توجه کاربران قرار می‌گیرند. کاربرد این نوع اکچویتورها را در موتورهای سروو و موتورهای پله‌ای می‌بینیم. این عملگرها کاربرد فراوانی در صنعت دارند.
اکچویتورهای شیر
زمانی که صحبت از فرآیندهای کنترل اتوماتیک به میان می‌آید، این عملگرها از اهمیت زیادی برخوردار می‌شوند. این شیرها در صنعت تصفیه‌ی فاضلاب‌ها و همچنین سایر فرآیندهای بزرگ فنی، مانند نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها، کاربرد فراوانی دارند. در شیرهای فشارشکن برای باز کردن یا بستن شیر، که نیاز به عملکرد سریع است، از عملگرهای پنوماتیکی شیر استفاده می‌شود.