ترمومتر که با نام های گیج دما و دماسنج عقربه ای یا آنالوگ نیز نامیده می شود. یکی از ساده ترین ابزارهایی است که همه ما به شکلهای مختلف کار با آن را تجربه کردهایم و تنها اسم آن ممکن است ما را کمی به اشتباه بیندازد. البته کاربردهای وسیع این ابزار و نقش مهم آن در فرآیندهای مختلف باعث شده است که کمتر کسی با واژه ترمومتر یا همان دماسنج آنالوگ آشنایی نداشته باشد. ترمومتر یکی از ابزارهایی است که ما در سادهترین حالت برای اندازه گیری تب خود یا فرزندمان از آنها استفاده کردهایم و در پیچیدهترین حالت هم میتوان از آن برای فرایندهای سیستمی پیچیده استفاده کرد. در هر صورت همه آنها دستگاههایی هستند که میتوانند دمای یک جسم یا یک محیط را اندازه گیری کنند.
گیج ها وسایلی هستند که با توجه به شرایط محیطی و استاندارد های مربوط می توانند دما را در تاسیسات مکانیکی اندازه گیری کنند. انواع دیگر گیج ها برای مصارف گوناگون مانند اندازه گیری کرنش مکانیکی استفاده میشوند. گیج ها در انواع مختلف روغنی و خلاء، عقربه ای و دیجیتال، تفاضلی و منفی، دیافراگمی و … موجود هستند. محدوده اندازه گیری و محل قرارگیری سنسور در گیج عامل انتخاب مدل و نوع آن هستند.
دماسنج پر شده از مایع با نشاندهی سیستم فشار:
این نوع دماسنج با استفاده از تغییر فشار مایع ناشی از تغییر دما کار میکند، یعنی تغییر دمای حسگر گرمایی سبب تغییر فشار مایع پر شده میگردد و بدینوسیله دما نشان داده میشود. مایع پر شده میتواند الکل،نفت و غیره باشد.
دماسنج با نشاندهی سیستم فشار بخار:
این نوع دماسنج حاوی مایع فرار در داخل حسگر گرمایی بوده و تغییر دمای حسگر گرمایی سبب تغییر فشار بخار اشباع شده مایع پر شده میگردد و بدینوسیله دما نشان داده میشود.
دماسنج های عقربه ای یا گیج دما، نمایشگر آنالوگ دمای نقطه ای خاص می باشد که از لحاظ عملکرد به دو دسته زیر تقسیم می شوند:
1- دماسنج های بی متال:
اساس کار این دماسنج بر کاهش یا افزایش طول یک فلز در اثر تغییرات دما می باشد.
2- دماسنج های پرشده ACTUATED:
این نوع دماسنج با استفاده از تغییر فشار جیوه ناشی از تغییر دما کار میکند، یعنی تغییر دمای حسگر گرمایی سبب تغییر فشار جیوه پر شده میگردد و بدینوسیله دما توسط یک فشار سنج عقربه ای که بر اساس دما کالیبره شده است نمایش داده می شود.
دماسنج با نشاندهی سیستم فشار گاز:
در این نوع دماسنج تغییر دمای حسگر گرمایی سبب تغییر فشار گاز پر شده میگردد و بدینوسیله دما نشان داده میشود. گاز پر شده باید گازی بی اثر نظیر نیتروژن یا هلیوم باشد.
مهمترین کاربرد ترمومترهای پرشده، برای مواقعی است که پراب دما بیش از 1 متر با نمایشگر عقربه ای فاصله داشته باشد. به این مدل ها کاپیلاری دار یا دنباله دار می گویند که دنباله بین 1 تا 5 متر می تواند باشد.